Ali Baş Komandan Prezident İlham Əliyevin siyasi fəaliyyətinin ideoloji əsasları təsadüfi formalaşmamışdır. Bu əsaslar Azərbaycan dövlətçiliyinin müasir tarixində xüsusi yer tutan Ümummilli Lider Heydər Əliyevin yaratdığı siyasi məktəbdən qaynaqlanır. Heydər Əliyevin formalaşdırdığı dövlətçilik fəlsəfəsi yalnız konkret bir tarixi dövr üçün nəzərdə tutulmuş idarəetmə mexanizmi deyildi. Bu fəlsəfə uzunmüddətli perspektivə hesablanmış, zamanın sınaqlarına davamlı, milli maraqlara söykənən fundamental konsepsiya idi. Prezident İlham Əliyev məhz bu ideoloji bazanı dərindən mənimsəyərək onu yeni mərhələyə daşıyan siyasi lider kimi çıxış etmişdir.  İlham Əliyevin siyasi varisliyi mexaniki xarakter daşımamışdır. Bu varislik formal titul və ya irsi ardıcıllıq anlamında qəbul edilə bilməz. Siyasi varislik burada düşüncə tərzinin, idarəçilik fəlsəfəsinin və milli məsuliyyət anlayışının davamlılığı kimi təzahür edir. İlham Əliyev dövlətin idarə olunmasını keçmişin təkrarına yox, gələcəyin qurulmasına yönəlmiş proses kimi dəyərləndirmişdir. Bu yanaşma onun bütün siyasi fəaliyyətində aydın şəkildə hiss olunur. Prezident İlham Əliyevin dövlətçilik anlayışında əsas yer tutan məqamlardan biri dövlətin ali dəyər kimi qəbul edilməsidir. Dövlət onun üçün siyasi institutların məcmusu deyil. Dövlət milli varlığın hüquqi ifadəsi, tarixi yaddaşın qoruyucusu və gələcək nəsillərin təhlükəsizliyinin təminatçısıdır. Bu baxış bucağı idarəetmədə məsuliyyət anlayışını köklü şəkildə dəyişir. Dövlətə bu cür yanaşma təsadüfi qərarların qarşısını alır və strateji düşüncəni zəruri edir.

Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi dövründə dövlət idarəçiliyi sistemli xarakter almışdır. Qərarların qəbulu analizə, proqnoza və strateji planlaşdırmaya əsaslanmışdır. Dövlət siyasətində impulsivlik yox, ölçülmüş və hesablanmış addımlar üstünlük təşkil etmişdir. Bu, xüsusilə mürəkkəb regional və qlobal proseslərin fonunda Azərbaycan üçün həyati əhəmiyyət daşıyırdı. Dövlət başçısı hər bir qərarın uzunmüddətli nəticələrini nəzərə alaraq hərəkət etmişdir. İlham Əliyevin siyasi kursunda hüquqi legitimlik xüsusi yer tutur. Dövlət idarəçiliyində hüququn aliliyi prinsipi əsas meyar kimi qəbul edilmişdir. Qanunlar idarəedici iradənin alətinə çevrilməmiş, əksinə, idarəetmənin özünü məhdudlaşdıran və tənzimləyən mexanizm kimi çıxış etmişdir. Bu yanaşma siyasi sistemin dayanıqlığını təmin edən əsas amillərdən biri olmuşdur. Hüquqi çərçivə daxilində həyata keçirilən islahatlar cəmiyyətin dövlətə inamını gücləndirmişdir. Prezident İlham Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsində milli maraqlar anlayışı mərkəzi mövqedə dayanır. Milli maraqlar anlayışı dar siyasi və ya qrup maraqları ilə eyniləşdirilmir. Bu anlayış ölkənin təhlükəsizliyi, iqtisadi müstəqilliyi, sosial sabitliyi və mədəni identikliyinin qorunmasını ehtiva edir. İlham Əliyev milli maraqları qorumağı dövlət başçısının əsas vəzifəsi kimi qəbul etmişdir. Bu prinsip onun xarici və daxili siyasətində dəyişməz xətt kimi özünü göstərmişdir. Güclü prezident institutu İlham Əliyevin dövlətçilik modelinin əsas dayaqlarından biridir. Bu institut məsuliyyətli və qərarvermə qabiliyyətinə malik liderlik modeli kimi formalaşdırılmışdır. Prezident institutu dövlətin koordinasiyaedici mərkəzi rolunu oynayır. Siyasi sistemin digər elementləri məhz bu mərkəz ətrafında balanslı şəkildə fəaliyyət göstərir. Bu model idarəetmədə parçalanmanın və xaosun qarşısını alan mexanizm kimi çıxış edir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi dövründə siyasi sabitlik təsadüfi nəticə deyil. Bu sabitlik planlı siyasətin və ardıcıl idarəetmənin məhsuludur. Dövlət başçısı siyasi sabitliyi təhlükəsizlik məsələsi kimi yox, inkişafın ilkin şərti kimi qiymətləndirmişdir. Sabitlik olmadan iqtisadi inkişafın, sosial rifahın və beynəlxalq nüfuzun mümkün olmadığını dəfələrlə vurğulamışdır. Bu baxış siyasətin bütün sahələrinə sirayət etmişdir.

İdarəolunan iqtisadiyyat modeli Prezident İlham Əliyevin dövlətçilik konsepsiyasında mühüm yer tutur. Burada söhbət bazar mexanizmlərinin inkarından getmir. Əksinə, dövlət iqtisadi proseslərin strateji istiqamətlərini müəyyən edir və tənzimləyici rol oynayır. Bu model iqtisadi təhlükəsizliyin təmin olunmasına xidmət edir. Dövlət iqtisadiyyatı nəzarətsiz buraxmır, eyni zamanda sahibkarlığın inkişafına şərait yaradır.

Prezident İlham Əliyev iqtisadiyyatı milli gücün əsas komponentlərindən biri kimi dəyərləndirmişdir. Güclü iqtisadiyyat olmadan siyasi müstəqilliyin uzunmüddətli qorunmasının mümkün olmadığını açıq şəkildə ortaya qoymuşdur. Bu səbəbdən iqtisadi siyasət rifah məqsədi daşımamış, eyni zamanda strateji təhlükəsizlik alətinə çevrilmişdir. Bu yanaşma dövlətçilik fəlsəfəsinin iqtisadi ölçüsünü təşkil edir. Cəmiyyət–dövlət harmoniyası İlham Əliyevin siyasi baxışlarının əsas ideyalarından biridir. Bu harmoniya, sosial siyasət, ədalət prinsipləri və inklüziv yanaşma vasitəsilə qurulmuşdur. Dövlət vətəndaşın qarşısında məsuliyyət daşıyan qurum kimi çıxış edir. Prezident İlham Əliyevin idarəçilik fəlsəfəsində sosial ədalət anlayışı xüsusi yer tutur. Sosial siyasət sistemli və davamlı xarakter daşıyır. Dövlətin sosial funksiyası yardım paylamaqla məhdudlaşmır. Əsas məqsəd vətəndaşın öz potensialını reallaşdırması üçün imkanlar yaratmaqdır. Bu yanaşma cəmiyyətin dövlətə bağlılığını gücləndirir. Prezident İlham Əliyevin siyasi varislik konsepsiyası yalnız keçmişə bağlılıqla izah edilə bilməz. Bu konsepsiya yenilik və davamlılıq arasında tarazlıq yaratmaq üzərində qurulmuşdur. İlham Əliyev Heydər Əliyev siyasi məktəbinin əsas prinsiplərini qorumaqla yanaşı, onları müasir reallıqlara uyğunlaşdırmışdır. Bu, dövlətçilik fəlsəfəsinin canlı və inkişaf edən model olduğunu göstərir.

Dövlətçilik modelində milli kimlik anlayışı xüsusi önəm daşıyır. Ali Baş Komandan Prezident İlham Əliyev milli kimliyi statik anlayış kimi, inkişaf edən və zənginləşən fenomen kimi qiymətləndirir. Dil, mədəniyyət, tarix və mənəvi dəyərlər dövlət siyasətinin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Bu dəyərlər qloballaşma şəraitində milli varlığın qorunmasının əsas təminatıdır. Tarixi yaddaşın qorunması İlham Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsində mühüm yer tutur. Tarix siyasi qərarların formalaşmasında yol göstərən amildir. Dövlət başçısı tarixi ədalətin bərpasını strateji məqsəd kimi müəyyən etmişdir. Bu yanaşma xüsusilə milli məsələlərdə özünü açıq şəkildə göstərmişdir. Prezident İlham Əliyevin siyasi fəaliyyətində məsuliyyət anlayışı fərdi keyfiyyət deyil, institusional prinsip kimi formalaşdırılmışdır. Dövlət məmurları üçün məsuliyyət şəxsi təşəbbüsdən daha çox sistemin tələbidir. Hesabatlılıq mexanizmləri gücləndirilmiş, idarəetmədə nəticəyönümlü yanaşma tətbiq edilmişdir. Bu, dövlət aparatının funksionallığını artırmışdır. Prezident İlham Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsi riskləri idarə etməyi bacaran model kimi formalaşmışdır. Müasir dünyada risklər qaçılmazdır. Əsas məsələ bu riskləri vaxtında görmək və onların təsirini minimuma endirməkdir. İlham Əliyev məhz bu yanaşma ilə siyasət yürütmüşdür. Dövlətin təhlükəsizliyi və sabitliyi daim ön planda saxlanılmışdır.

Siyasi varislik konsepsiyası eyni zamanda siyasi məsuliyyətin nəsildən-nəslə ötürülməsi anlamını daşıyır. İlham Əliyev cəmiyyəti dövlətçilik ideyasının passiv müşahidəçisi yox, fəal iştirakçısı kimi görür. Bu, milli birliyin möhkəmlənməsinə xidmət edir. Prezident İlham Əliyevin milli maraqlar üzərində qurulmuşdur. Bu modeldə dövlət başçısı tarixi missiya daşıyan fiqur kimi çıxış edir. Onun siyasi fəaliyyəti konkret uzunmüddətli perspektiv üçün hesablanmışdır. Bu, dövlətçilik fəlsəfəsinin strateji mahiyyətini ortaya qoyur. Ali Baş Komandan Prezident İlham Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsi və siyasi varislik konsepsiyası müasir Azərbaycan dövlətinin ideoloji və institusional əsaslarını təşkil edir. Bu konsepsiya sabitlik, inkişaf, milli maraqlar və hüquqi legitimlik üzərində qurulmuşdur. İlham Əliyev bu modeli təkcə qorumaqla kifayətlənməmiş, onu zamanın çağırışlarına uyğun şəkildə inkişaf etdirmişdir. Bu isə müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin dayanıqlığını və gələcək perspektivlərini təmin edən əsas faktorlardan biridir.

Fərid MUSTAFAYEV,

“Tərəqqi“ sosial-iqtisadi araşdırmalar İB-nin sədr müavini, YAP Yasamal rayon təşkilatının fəalı