Avropa Birliyinin Rusiyanın dondurulmuş aktivlərindən istifadə etməklə Ukraynaya təzminat krediti vermək təşəbbüsü blokun aparıcı liderləri arasında ciddi fikir ayrılığı yaradıb.

ERAmedia xəbər verir ki, kritik zirvə görüşü ərəfəsində “Euronews” kimin bu planı dəstəklədiyini, kimin isə qarşı çıxdığını araşdırıb.

ABŞ-ın faktiki olaraq prosesdən kənar qalması fonunda blok Kiyevə maliyyə dəstəyini növbəti iki il üçün ən azı 90 milyard avroya çatdırmalı olacaq. Lakin bunun hansı mexanizmlə ediləcəyi sual altındadır.

Liderlər cümə axşamı yekun qərar vermək üçün bir araya gəldikdə masada iki fərqli variant olacaq.

Hər iki variantın ciddi üstünlükləri və mənfi cəhətləri var və Brüsseldə keçiriləcək “ya tamam, ya davam” xarakterli zirvədə bu amil açıq şəkildə hiss olunacaq.

Yüksək vəzifəli diplomatların birinin sözlərinə görə, “Masada xoş seçimlərin olmadığı aydındır. Bütün variantlar bahalı, mürəkkəb və çətindir”.

Birgə borclanma üçün yekdil razılıq tələb olunduğundan və bu mərhələdə buna nail olmaq demək olar ki, mümkün olmadığından diqqət A Planına – təzminat kreditinə yönəlib. Lakin müasir tarixdə analoqu olmayan bu təklif Avropa Birliyi liderlərini kəskin şəkildə iki yerə bölüb.

Təminat kreditinin ən güclü tərəfdarları Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen və Almaniya kansleri Fridrix Mertsdir.

Fon der Leyen təşəbbüsü ilk dəfə sentyabrın əvvəlində etdiyi çıxışda detallara varmadan gündəmə gətirib. Bir neçə gün sonra isə Merts “Financial Times” qəzetində dərc olunan, sərt tonu ilə bir çox paytaxtları təəccübləndirən məqaləsində planı israrla müdafiə edib.

Plana əsasən, 2022-ci ilin fevralından bəri dondurulmuş Rusiya Mərkəzi Bankının aktivlərini saxlayan maliyyə qurumları nağd vəsaiti Avropa Komissiyasına köçürəcək, Komissiya isə həmin vəsaitlə Ukraynaya sıfır faizli kredit verəcək.

Kiyevdən geri ödəniş yalnız Moskva müharibəni dayandırdıqdan və işğalın vurduğu zərəri kompensasiya etdikdən sonra tələb olunacaq. Bu halda Rusiya vəsaitini geri ala biləcək və proses tamamlanmış olacaq.

Fon der Leyen bildirib ki, “Bu, eyni zamanda Rusiyaya müharibəni uzatmağın onlar üçün yüksək maliyyə dəyəri olacağına dair çox açıq mesajdır”.

Rusiyanın işğal etdiyi ölkəyə dəstək üçün Rusiyanın suveren aktivlərindən istifadəni nəzərdə tutan bu cəsarətli təşəbbüs qısa zamanda gündəmin əsas mövzusuna çevrilib və bir sıra əsas üzv dövlətlərin dəstəyini qazanıb.

Finlandiyanın baş naziri Petteri Orpo yeni borclanma ideyasını rədd etsə də, təzminat kreditini tam dəstəkləyən ilk liderlər arasında olub. Polşadan Donald Tusk, Estoniyadan Kristen Mixal, Latviyadan Evika Siliņa, Litvadan Gitanas Nauseda və İrlandiyadan Mixail Martin də krediti dəstəkləyən çağırışlara qoşulublar.

Birgə məktubda deyilir ki, “Bu yanaşma maliyyə baxımından ən həyata keçirilə bilən, siyasi baxımdan isə ən real həll olmaqla yanaşı, Ukraynanın təcavüzün vurduğu zərərin ödənilməsi hüququna dair fundamental prinsipləri də əhatə edir”.

Ukraynanın ən böyük maliyyə donorlarından biri olan Niderland da planı qətiyyətlə dəstəkləyir.

Səsləri daha zəif eşidilsə də, İspaniya və Portuqaliya da Ukraynaya davamlı maliyyə axınının təmin edilməsinin vacibliyini vurğulayan digər tərəfdarlar sırasındadır.

İspaniyanın iqtisadiyyat naziri Karlos Kuerpo “Euronews”ə açıqlamasında, “Təminat kreditini irəli aparmaq üçün ciddi şəkildə çalışırıq. İspaniya tərəfi olaraq biz də irəliləyiş əldə edirik. Həm hüquqi, həm də siyasi baxımdan irəliləmək üçün imkanların olduğunu düşünürük,” deyib.

Fransa prezidenti Emmanuel Makronun bu yüksək riskli müzakirələrdə gözləniləndən daha aşağı profil sərgiləməsi, blokun ikinci ən böyük ölkəsinin mövqeyi ilə bağlı suallar doğurur. Fransanın açıqlanmayan özəl banklarda 18 milyard avro dəyərində Rusiya dövlət aktivlərinə sahib olması bu qeyri-müəyyənliyi daha da artırır.

Makron bildirilib ki, “Bu, ticarət banklarındakı dövlət aktivlərini də əhatə edən digər və ya daha geniş variantlar üzərində işləmədiyimiz anlamına gəlmir. Lakin bu aktivlərin xarakteri və xüsusən də mövcud müqavilələrin mahiyyəti eyni deyil.”

Makronun təzminat kreditinə qarşı olmadığı düşünülür, lakin ictimai müzakirələrdə nəzərəçarpacaq dərəcədə susqun qalması Mertsi bu yükü təkbaşına daşımağa məcbur edib. Avropanın verəcəyi qərar onun kansler kimi mövqeyini yenidən müəyyənləşdirə bilər.

Merts xəbərdarlıq edib: “Özümüzü aldatmayaq. Əgər bunu bacarmasaq, Avropa Birliyinin hərəkət qabiliyyəti uzun müddət, hətta illərlə ciddi şəkildə zərər görəcək”.

Avropa Birliyi üzvləri Ukraynaya tazminat kredisi məsələsində səsverməyə hazırlaşır.

Texniki baxımdan, təzminat krediti ilə bağlı qərar sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilə bilər. Qurumun ümumi əhalisinin ən az 65%-ni təmsil edən ən az 16 üzv dövlətin dəstəyi kifayətdir.

Bu isə əvvəldə adı çəkilən yeddi skeptik ölkənin (Belçika, İtaliya, Bolqarıstan, Malta, Çexiya, Macarıstan və Slovakiya) planı dayandırmaq üçün kifayət etmədiyi anlamına gəlir.

Almaniya, İspaniya, Polşa, Skandinaviya və Baltik ölkələrinin hamısının lehinə səs verdiyi bir mühitdə qarşı qrupun əlindəki tək əhəmiyyətli vasitə Fransa olmalıdır. Lakin Makronun Ukraynanın suveren və müstəqil bir ölkə kimi taleyini qorumaq əzminə görə sərt “Xeyr” səsi ehtimalı azdır.

Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski üçün təzminat krediti həm maliyyə, həm də hesabatlılıq baxımından vacibdir.

“Dondurulmuş aktivlər ehtimal ki, bəzi ölkələrdəki bəzi endirimləri balanslaşdıracaq. Çünki bu, həqiqətən ciddi dəstək olacaq. Bu dəstək olmadan Ukraynanın iqtisadi baxımdan möhkəm qalma şansı görmürəm”, – Zelenski bildirib.

ERAmedia Analitik Qrupu